منطقه آزاد تجاری چیست؟ مزایا، معایب و اهداف آن
مناطق اقتصادی و تجاری نظیر بنادر و گمرک ها از مهم ترین اجزای اقتصاد و تجارت هر کشور هستند و شرایط، قوانین و مقررات مختلفی در این بخش ها حاکم است .
دراین مقاله به بررسی و تعریف مناطق آزاد تجاری می پردازیم .
بعد از پایان جنگ جهانی دوم و به دنبال بحران های اقتصادی به وجود آمده در بسیاری از کشورها، کشورهای آسیب دیده برای خروج از این بحران نیازمند راهبرد و استراتژی جدید و کارایی بودند، یکی از این راهکارها توسعه صادرات و مبادلات تجاری بود؛ ایجاد مناطق آزاد به دنبال پیشبرد این راهبرد با هدف برون رفت از بحران به وجود آمده توسط نهاد های مختلف پیشنهاد شد.
راه اندازی مناطق آزاد تجاری باعث ایجاد رونق اقتصادی، توازن تجارت بین الملی و جذب سرمایه های خارجی گردید.
البته ایده و تاریخچه پیدایش مناطق آزاد به قبل از جنگ جهانی دوم و به زمان روم و یونان باستان برمی گردد، اما صورت اجرای کامل، جامع و به شکل امروزی آن به بعد از جنگ جهانی دوم مربوط می شود وگسترش آن تا به امروز ادامه داشته است.
تعریف منطقه آزاد تجاری:
برای بیان تعریف و مفهوم این واژه تعاریف گوناگون ومتعددی وجود دارد.
منطقه آزاد تجاری بخشی از محدوده مرزی و جغرافیایی کشور است که بر طبق قوانین مالی، اقتصادی و تجاری خاص وضع شده توسط نهاد های ذیربط هر کشور اداره می گردد.
قوانین دراین مناطق به شکلی است که برای فعالان اقتصادی، صادرکنندگان و واردکنندگان جذابیت دارد و این افراد میتوانند فعالیت های خود را با سهولت بیش تری انجام دهند.
این مناطق معمولا در نواحی ساحلی و بنادر، فرودگاه ها و دیگر مناطق مرزی هستند، دراین مناطق تجارت آزاد با دیگر نقاط دنیا در محدوده قوانین و مقررات وضع شده درجریان است.
مزیت ها و ویژگی های مناطق آزاد تجاری :
همان گونه که بیان شد تفاوت مناطق آزاد تجاری با دیگر مناطق تجاری و اقتصادی کشور در قوانین و مقررات حاکم بر این مناطق است .
واردات کالا درمناطق آزاد در بسیاری از موارد درامور گمرکی و تعرفه های گمرکی از مقررات و قوانین کشور مستنثی و معاف هستند و شامل بخشودگی های عوارض گمرکی می شوند .
همچنین صادر کنندگان نیز با تخفیفات و بخشودگی های عوارض گمرک و تعرفه های صادرات می توانند به صادرات کالا به دیگر کشورها بپردازند؛ برای صادر کنندگان دراین مناطق بسیاری از قوانین دست و پاگیر حذف شده تا بتوانند با سهولت به امور تجاری خود بپردازد .
به طور کلی صادر کنندگان و وارد کنندگان در مناطق آزاد از عدم وجود سلسله مراتب اداری ، معافیت های گوناگون، تخفیفات در مالیات و بخشودگی سود و عوارض گمرکی برخوردار هستند.
یکی دیگر از مزیت های مناطق آزاد فراهم آوردن شرایط مناسب فعالیت برای شرکت ها و کارخانجات تولیدی است، این مناطق با ویژگی ها و قوانینی که در جهت سهولت و گسترش فعالیت های تجاری تولیدی ایجاد می کنند، جذابیت و فرصت مناسبی برای سرمایه گذاران داخلی و خارجی ایجاد می نمایند.
موارد زیر مزیت های مناطق آزاد تجاری برای صادرکنندگان، واردکنندگان، سرمایه گذارن داخلی و خارجی و دیگر ذینفان می باشند:
• معافیت و برخورداری از تخفیفات برای انواع هزینه ها و عوارض گمرکی برای واردات مواد اولیه ، ماشین آلات خطوط تولید و…
• صادرات محصولات به خارج از کشور بدون پرداخت عوارض گمرکی
• تشریفات ساده برای ترانزیت کالا
• ورود و خروج اتباع خارجی بدون ویزا
• شرایط مناسب مالکیت برای سرمایه گذاران خارجی
• انجام معاملات ارزی با قوانین آسان
• حمایت های مختلف قانونی از سرمایه گذاران
• نرخ های مناسب انرژی
• ثبت شرکت با شرایط آسان و مناسب و سرعت عمل در امور اداری
• عدم محدودیت برای سرمایه گذاری و مشارکت خارجی
• جابه جایی و انتقال آسان سرمایه
معایب مناطق آزاد تجاری :
در کنار مزایا و ویژگی های بهبود دهنده، مناطق آزاد دارای معایبی نیز می باشند که توجه به آن از اهمیت بالایی برخوردار است.
این موارد به شرح زیر است:
• گاها مشاهده می شود در برخی از ماطق آزاد موضوع واردات از صادرات پیشی می گیرد و این امر باعث ایجاد مشکلاتی در زمینه های فرهنگی، اقتصادی، اشتغال و … می شود.
• نظارت ضعیف و عدم کنترل دقیق ورود و خروج کالا زمینه ساز فعالیت و سو استفاده قاچاقچیان می شود.
• واردات کالاهای لوکس و غیر ضرور و به دنبال آن ارز بری که در پی دارد پیامد های نا نامناسبی به دنبال خواهد داشت، دلیل آن عدم نظارت صحیح و کافی می باشد.
• راند و فساد اقتصادی مسئله ای است که با پیدایش برخی از مناطق آزاد ظهور می کند که مبارزه با آن به شدت ضروری است.
زیرساخت های لازم در مناطق آزاد تجاری:
تاسیس و توسعه مناطق آزاد نیازمند ایجاد، تقویت و توسعه زیر ساخت های لازم است؛ برخی از این زیر ساخت ها به شرح زیر است:
• اسکله های مناسب برای بارگیری کشتی ها
• فرودگاه و ترمینال های مناسب
• جاده های استاندارد
• راه آهن و توسعه حمل و نقل ریلی
• نیروی انسانی مورد نیاز و کارآمد
• انبارهای بزرگ و مجهز به سیستم های مورد نیاز
• خدمات رفاهی
• زیر ساخت های گمرک و ورود و خروج کالا
وجود هرکدام از این زیر ساخت ها و گستردگی آن بستگی به اقلیم، جغرافیای منطقه و میزان گسترش فعالیت در آن منطقه دارد.
اهداف ایجاد مناطق آزاد:
به طور خلاصه ایجاد مناطق آزاد برای دستیابی به اهداف زیر دنبال می شود:
• جذب سرمایه گذار خارجی
• کسب درآمد ارزی و افزایش آن
• گسترش صادرات
• دستیابی به فناوری های بروز و پیشرفته
• محرومیت زدایی از مناطق مرزی و ایجاد رشد اقتصادی
• اشتغال
• تسریع در انجام امور زیر بنایی، عمرانی و آبادانی
• گسترش تولید داخل با جذب و ترغیب سرمایه گذار داخلی و خارجی
• حضور فعال در بازار و تجارت جهانی
• ایجاد صنایع تبدیلی و افزایش ارزش افزوده برای کالاهای صادراتی در مناظق مرزی
منطقه آزاد کیش و قشم در استان هرمزگان، چابهار در استان سیستان و بلوچستان، ارس در استان آذربایجان شرقی، انزلی در استان گیلان، اروند در استان خوزستان و ماکو در استان آذربایجان غربی از مهمترین مناطق آزاد تجاری در ایران هستند.