استاندارد چیست؟ انواع استاندارد؟
استاندارد، واژه ای است که همه ما با آن کم و بیش در ارتباط هستیم و همیشه در صحبت ها، خرید، فروش و کسب و کارمان آن را می شنویم و بکار می بریم، موضوع استاندارد برای صاحبان کسب و کار موضوعی مهم است زیرا استاندارد از نظر مشتری و بازار مصرف یکی از آیتم های مطلوبیت بشمار می رود، افراد مختلف جامعه اعم از صاحبان کسب و کار، معامله گران، بازرگانان، مشتریان، بازار هدف و… در هنگام ارائه و یا دریافت انواع کالا، خدمات، رفتار و… استاندارد بودن و نبودن طرف مقابل و کالا و خدمات دریافتی و یا ارائه شده را بررسی می نمایند.
در این مقاله به تعریف استاندارد می پردازیم و به طور مختصر با مفهوم و انواع آن آشنا می شویم.
تعریف استاندارد:
برای بیان تعریف استاندارد تعاریف متنوعی ارائه شده است.
استاندارد واژه ای است که با آن بتوانیم کیفیت و کمیت کالا، خدمات، رفتار و … را بسنجیم.
استاندارد به معنای نظم، قاعده و قانون است.
استاندارد پروسه ای است که در آن ویژگی های لازم در تولید یک محصول و یا ارائه یک خدمت در آن گردآوری و تعیین و تدوین می شود.
میزان مطابقت با قوانین و الزامات از پیش تعیین شده برای خدمات و محصولات را استاندارد گویند.
معنای واژه Standard در زبان انگلیسی به معنای “نمونه قابل قبول” است.
فواید استاندارد چست؟
استاندارد شدن و یا استاندارد نمودن محصولات و خدمات برای مصرف کنندگان و تولید کنندگان دارای فواید بسیاری می باشد.
این فواید برای مصرف کننده شامل موارد زیر می شود:
اطمینان خاطر از کیفیت، مرغوبیت و دوام محصول و ایمنی و مناسب آن، سهولت در استفاده و کارایی، پرداخت هزینه متناسب و معقول
فواید تولید کننده نیز موارد زیر است:
کاهش تنوع، افزایش سطح تولید، صرفه جویی در مصرف مواد انرژی و نیروی انسانی، تقلیل ضایعات، بهبود کیفیت فرآورده، تسهیل و امور انبار داری و حمل و نقل و در نهایت کسترش بازرگانی داخلی و بین المللی.
استانداردها از لحاظ الزامات اجرایی به دو دسته زیر طبقه بندی می گردند:
استاندارد اجباری: این نوع از استاندارد به موضوعاتی مانند ایمنی، بهداشت، محیط زیست و یا تجارت مربوط می شود و به طور قانونی از نظر اجرا، اجباری می باشد.
استاندارد تشویقی: در مواقعی که صاحبان کسب و کار به اهميت اجرای استاندارد در مجموعه خود پی می‌برند، با توجه به ظرفیت کار، تولید و سطح علاقمندی خود تمایل به اجرای این استاندارد پیدا می کنند و آن را جزء ضابطه اصلی کار و برنامه خود قرار می دهد.
استانداردها به چند دسته طبقه بندی می شوند؟
1) استاندارد ملی
تهیه و تنظیم این استانداردها در یک کشور انجام می شود و هدف آن حمایت از مصرف کنندگان داخلی، ایجاد قوانین معین برای تولید و … میباشد. برای مثال در ایران سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی متولی استاندارد می باشد و استانداردهای ملی ایران با عبارت “ایزیری (ISIRI)” شناخته می شود؛ نظارت در سازمان استاندارد بصورت دوره ای بر روی محصولات شرکت های دارای استاندارد انجام می شود تا سلامت و سطح کیفیت مطلوب محصولات تضمین شود.
2) استاندارد منطقه ای
در طبقه بندی انواع استانداردها نوعی از استانداردها هستند که توسط گروهی از کشورها و با هدف بهبود مراودات و ارتباطات آن ها تهیه و تنظیم می گردند، برای مثال استاندارد مرتبط با اتحادیه اروپا یا استاندارد کشورهای افریقایی از این نوع استانداردها می باشند.
3) استاندارد شرکتی
شرکت های بزرگی که با پیمانکاران در ارتباط هستند معمولا برای پیمانکاران خود استاندارد هایی را تعریف می کنند تعریف می کنند تا پیمانکاران در طول همکاری و ارائه محصول و خدمات، استانداردهای آنها را رعایت نمایند. برای نمونه شرکت سازه گستر سایپا استانداردی با نام AR8202 برای تامین کنندگان خود تهیه و تنظیم نموده است، هر سازمان، نهاد و یا شرکتی که خواهان همکاری با سایپا باشد و به تأمین و تولید قطعات برای این شرکت بپردازد ملزم به اجرای این استاندارد است؛ برای اطمینان از صحت اجرای استاندارد خواسته شده ممیزین از طرف سازه گستر سایپا صورت می پذیرد.
4) استاندارد بین المللی
این استانداردها با هدف سهولت ارتباط کشورهای مختلف با یکدیگر تدوین و تنظیم شده و مورد قبول و تایید همه کشورهای دنیا می باشند، یکی از این استانداردها استاندارد بین المللی ایزو است که کشورهای مختلفی در آن عضویت دارند؛ این استاندارد پیرامون مسائل گوناگونی تدوین شده اند.
5) استاندارد انجمنی یا صنفی
این استاندارد به طورکلی در واحدهای صنعتی، فنی، خدماتی و… با هدف ایجاد یک زبان مشترک بین گروهی تنظیم و تدوین می گردد. گسترش و توسعه این استاندارد بیشتر در کشور آمریکا بوده است و بدلیل برخوردازی از کیفیت بالا و تخصصی بودن، اعتبار جهانی کسب نموده است. برای مثال استانداردهای انجمن آزمون و مواد آمریکا (ASTM )، انجمن مهندسان مکانیک آمریکا (ASME )، انجمن جوشکاری آمریکا (AWS)، انجمن مهندسان خودرو (SAE ) از نمونه های این استاندارد است.